تفسير عليين (کتاب)

« تفسير علّيّين» در يك جلد به زبان فارسى، به عنوان تفسير همراه، در حاشيه قرآن- با خط عثمان طه- به چاپ رسيده است. تمام سوره‌ها قرآن را شامل مى‌شود( به جز سوره« حمد» و« و العصر») امّا همه آيات را در بر ندارد. سعى شده است كه گره‌هاى صرفى، نحوى، لغوى بيانى و... گشوده گردد. در تبيين و شرح مقاطع آيات، از روايات پيامبر( ص) و اهل بيت« عليهم السلام» نيز استفاده نموده است. از اين جهت ضمن ايجاد تنوع در مطالب توانسته است اختصار را نيز رعايت نمايد.

مخاطب اين تفسير كسانى مى‌باشند كه با زبان عربى و ادبيات آن آشنايى نسبتا خوبى داشته باشند، زيرا به ترجمه آيات نپرداخته است.

انگيزه تأليف

مؤلف در گفتارى با همين عنوان مى‌نويسد: در زمانى كه توشه خود را از فقه و اصول و فلسفه به پايان مى‌بردم، هنوز يك دوره تفسير جامع مطالعه نكرده بودم، هر چند مطالعاتى در تفسير به صورت پراكنده داشتم، ولى به هنگام قرائت احساس مى‌كردم در برخى آيات گره‌هايى براى من وجود دارد. از اين جا بود كه تصميم گرفتم يك دوره كامل مباحث تفسير« مجمع البيان» را از اول تا آخر مطالعه كنم. اين كار انجام گرفت و برايم لذت بخش بود.

به هنگام مطالعه نكته‌هايى در زمينه‌هاى ادبى، لغوى، تفسيرى، روايى، شأن نزول و... يادداشت مى‌كردم. پس از پايان يافتن مطالعه يك دور تفسير، حدود پنج هزار يادداشت جمع‌آورى شده بود هدف از اين كار اين بود كه هنگام تلاوت قرآن از آنها استفاده كنم. پس از مشورت با اهل تفسير، به اصرار دوستان به فكر چاپ آنها افتادم، لازمه چاپ، تكميل يادداشتها بود، بدين جهت تفاسير ديگرى نيز مورد استفاده قرار گرفت تا اين مجموعه فراهم شد، نام آن را« تفسير عليّين» گذاشتم.

روش تفسير

از آنجايى كه پيدايش اين تفسير، با يادداشتهاى مؤلف بوده كه بعد از آن تكميل شده است، روش آن نيز بيان نكاتى تفسيرى، صرفى، نحوى، لغوى، بيانى و شأن نزولى است، مؤلف هر جا كه احساس نموده، ابهامى وجود دارد اقدام به توضيح آن كرده است، بطور طبيعى در بسيارى از كلمات، و مقاطع آيات، مطالب، جهت توضيح بيشتر بوده است. پاسخ به برخى از سؤالات و شبهات اعتقادى و بيان نكته‌هاى فقهى و شأن نزول بعضى از آيات نيز ضمن توضيحات مؤلف آمده است.

همانگونه كه بيان شد اين اثر به زبان فارسى است، امّا در مواردى كه نكته خاصى در كلمات عربى باشد براى تفهيم آن نكته، همان كلمات عربى آورده شده است.

با وجود رعايت اختصار در توضيح و نقل مطالب، مفسر، گاه به ذكر احتمالات مبادرت ورزيده است، خود در گفتار انتهايى مى‌نويسد:« اگر در آيه چند احتمال ذكر شده باشد، مأخذ هر احتمال در آخر آن آمده است، مگر اينكه مأخذ احتمال تفسير مجمع البيان باشد كه در اين صورت از ذكر آن خوددارى كرده‌ايم.» « در صورت وجود چند احتمال، رديف هر يك از آنان مشخص كننده اهميت آن در نظر مؤلف است، مگر مطلبى كه از معصوم( ع) نقل شده باشد.»« ذكر چند احتمال به اين معنا نيست كه تمام احتمالهايى كه در مجمع البيان و يا مأخذ ديگرى وجود دارد آمده باشد، بلكه احتمالاتى كه در نظر ما( مؤلف) صحيح بوده و يا از اهميت بيشترى برخوردار بوده است، گزينش شده است».

مصادر تفسير

بيشتر مطالب اين تفسير برگزيده از تفسير« مجمع البيان» مرحوم طبرسى مى‌باشد، امّا در تكميل آن از منابع ديگر استفاده شده كه از اين قرارند:

1- تفسير الميزان علامه طباطبايى

2- كنز الدقائق

3- تفسير كبير فخر رازى

4- كشاف زمخشرى

5- جوامع الجامع طبرسى

6- منهج الصادقين ملا فتح الله كاشانى

7- تفسير صافى فيض كاشانى

8- مفردات راغب اصفهانى

9- كنز العرفان فاضل مقداد

10- كافى كلينى

11- وسائل الشيعه شيخ حر عاملى

12- مصباح المنير

مؤلف در هر مورد كه مطلبى نقل نموده، مأخذ آن را ذكر مى‌نمايد، مگر اينكه بر گرفته از مجمع البيان باشد، و در مواردى كه مطلب، مشترك ميان مجمع البيان و تفسير ديگرى است نام هر دو تفسير به عنوان مأخذ ذكر شده است. همچنين اگر مطلبى از فرمايشات ائمه« عليه السلام» بوده، نام آن امام( ع) در انتهاى مطلب ذكر شده است. تمامى پاورقى‌ها، مربوط به مؤلف است، مگر آن كه مأخذ آن ذكر شده باشد.

نسخه شناسى

تفسير عليين در يك مجلد به قطع وزيرى از طرف انتشارات اسوه( وابسته به سازمان اوقاف و امور خيريه) در زمستان 1382 به عنوان چاپ اول به دوستداران قرآن، عرضه شده است. اين تفسير همراه قرآن است كه در حاشيه قرآن به چاپ رسيده است. شابك 4- 86- 8073- 964

منابع مقاله

1- تفسير عليين و خاتمه آن

2- شرح حال دست نوشته مفس

منبع

نرم افزار جامع التفاسیر ، بخش کتابشناسی

متن کتاب تفسير عليين

تفسير عليين